पेरिनेटल अर्थात प्रसवकालिन समयमा कोभिड -१९ को व्यवस्थापन
कोभिड -१९ को महामारी यो लेख तयार पार्दासम्म २०३ देशमा पुगिसकेको छ भने ९ लाख बढी मानिस कोरोबाट संक्रमित भइसकेका छन्। नेपालमा पनि हालसम्म ५ जनामा सक्रमण देखिएको छ भने यो संख्या आगामी साता बढ्नसक्ने अनुमान गरिएको छ । हालसम्म नवजात शिशु र बालबालिकामा यो रोग कडा नदेखिएको भए पनि यसको जोखिमलाई नकार्न भने सकिन्न । कोभिड १९ बाट संक्रमित वा संभावित संक्रमण भएका आमाबाट जन्मने नवजात शिशुको व्यवस्थापनबारे यो लेखमा चर्चा गरिनेछ ।
गर्भावस्थामा संक्रमित आमाबाट भ्रुणमा कोरोना रोग सरेको हालसम्म ठोस प्रमाण छैन । यसैगरी संक्रमित आमाको दुधमा पनि यो भाइरस पाइएको छैन् । त्यसैले नवजात शिशु संक्रमित हुने कारण भनेको संक्रमित आमा वा अन्य व्यक्तिको संसर्ग नै मुख्य कारण हो । गर्भावस्थामा यो रोगको जाँच, निदान तथा उपचार अन्य वयस्क सरह नै गरिन्छ भने प्रसवको बेलामा विशेष निगरानी आवश्यक हुन्छ ।
कोभिड १९ को संक्रमित वा सम्भावित संक्रमित महिलाको प्रसवको व्यवस्थापन सकेसम्म नेगेटिभ प्रेसर हुँदै लेबर रुम वा अपरेसन थ्रियटरमा गर्नुपर्दछ । जाँच गर्ने स्वास्थ्यकमीले पनि पूर्ण सुरक्षा कवच लगाउनुपर्छ भने संक्रमित महिलाले मेडिकल मास्क लगाउनुपर्छ । उक्त कोठाबाट अनावश्यक सामान हटाएर आवश्यक मात्र राख्नुका साथै अन्य कर्मचारी र बिरामीको आफन्तको भ्रमणको समेत निगरानी राख्न जरुरी हुन्छ ।
नवजात शिशुको ब्यवस्थापन गर्ने ठाउँ सेफ हुनु त पर्छ नै प्रसुती गराउने बेड छुट्टै र अलग ठाउँमा हुनुपर्छ । नभए प्रसुति गराउने बेडको कम्तीमा दुई मिटरको दुरीमा हुनुपर्छ । कोरोना संक्रमण आफैमा भने सिजेरियन सेक्सनद्धारा प्रसुती गराउने कारण हैन् तर पनि प्रसुतीको समयमा भने आमाको रगतमा अक्सिजनको मात्रा निरन्तर नाप्नुपर्छ । जन्म पश्चात नवजात शिशुको व्यवस्थापनमा पनि सकेसम्म कम स्वास्थ्यकर्मी लगाउन बुद्धिमानी हुन्छ । नवजात शिशुको स्याहार सुसार र उपचारमा खटिने स्वास्थ्यकर्मीले अनिवार्य सुरक्षा कवच अर्थात पीपीई लगाउनुपर्छ । नवजात शिशुको तत्कालको व्यवस्थापन प्रचलित विधि अनुसार नै गरिन्छ ।
जन्मदा निस्सासिएर कृतिम श्वासप्रश्वास दिनुपर्दा टि पीसको सट्टा सेल्फ इम्प्लाटिङ ब्याग तथा मास्क भेन्टिलेसनको प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ । यसैगरी नवजात शिशुलाई एनआइसीयू लैजान पर्दा सम्भव भएसम्म ट्रान्सपार्ट इन्कुभेटरमा लैजानुपर्छ ।
जन्मपश्चात नवजात शिशुलाई छुट्टै कोठामा राखी संक्रमितको सम्पर्कमा नआएका परिवारका सदस्य वा स्वास्थ्यकर्मीबाट स्याहारसुसार गर्नुपर्छ । यसका साथै राम्रोसँग हात धोएर निचोरेर आमाको दुध निकालेर खुवाउन सकिन्छ । यदि त्यस्तो सम्भव नभएमा आमा र शिशु एउटै कोठामा राखी स्तनपान गराउनुपर्छ । यसक्रममा आमाले नियमित हात धुनुको साथै रेस्परेटरी हाइजिन जस्तै खोक्दा , हाछ्युँ गर्दा मुख छोप्ने मास्क लगाउने गर्नुपर्दछ।
यदि नवजात शिशुमा कोभिड १९ को लक्षण देखिएमा छुट्टै कक्षमा राख्नुपर्छ । श्वासप्रश्वासमा समस्स्या हुनु नवजात शिशुमा देखिने प्रमुख लक्षण हो भने यसमा साथै अन्य वयस्कमा देखिने लक्षण ज्वरो खोकी शिशुमा नदेखिन सक्छ । त्यसो त नवजात शिशुमा श्वासप्रवासको समस्या अरु कारणले पनि हुनसक्ने भएकाले लक्षण देखिएको ३, ४ दिनपछि मात्र कोरोना परीक्षण गर्नु उचित हुन्छ । यसैगरी यो परीक्षणको नतिजा अनुसार दोहोर्याएर पनि गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्ता शिशुको व्यवस्थापनमा खटिने स्वास्थ्यकर्मीले अनिवार्य पीपीई भने लगाउनैपर्छ ।
बच्चा र आमाको अवस्था सामान्य भएमा भने दुबैलाई सँगै डिस्चार्ज गर्न सकिन्छ । तर कुनै कारणले आमालाई अस्पताल बस्नपर्ने भएमा शिुशलाई २४ देखि ४८ घण्टामा कुनै समस्या नदेखिए डिस्चार्ज गरिन्छ । आमा र बच्चा दुबैेलाई घरमा १४ दिनसम्म आइसोलेसनमा बस्न सल्लाह दिनुको साथै कहिले र कुन अस्पतालमा जाने र सल्लाह लिने भन्नेमा पनि जानकारी दिन जरुरी छ । साथै शिशुलाई घर जानुपूर्व आवश्यक खोप दिएर पठाउनुपर्छ ।
नयाँ भाइरस भएका कारण आजको मितिसम्म पनि कोभिड १९ का कारण गर्भावस्थामा र नवजात शिशुमा पार्ने सम्पूर्ण जानकारी आइसकेको छैन । यस भाइरसलाई अझ राम्ररी बुझ्ने क्रममा नवजात शिशुको जाँच तथा उपचार सम्बन्धी नयाँ जानकारी आउने आशा गरौँ । त्यतिबेलासम्म गर्भावस्था र नवजात शिशुलाई कोरोनाको जटिलताबाट जोगाउन केही विशेष सतर्कता अपनाउनुपर्ने देखिन्छ ।
स्वास्थ्य मन्त्री उपेन्द्र यादवद्धारा कान्ति बाल अस्पतालको आकस्मिक अनुगमन
नेपालले बालबालिकामा हुने क्यान्सरका ३५ प्रकारका औषधी निःशुल्क प्राप्त गर्ने
पूर्व स्वास्थ्य सचिव डा प्रवीण मिश्रको निधन
एक वर्षमा ३३ लाख बिरामीको आँखा उपचार, ८ लाख विदेशीले लिए सेवा
मधुमेह रोग र दाँतको समस्या