नोभल कोरोना भाईरस (कोभिड—१९) को संक्रमणका कारण नेपाल सरकारले गत मंगलवार विहान ६ः०० बजे देखि गरेको लकडाउनले गर्दा अरुबेला व्यस्त रहने नेपालका अधिकांश ठाउँहरु अहिले सुनसान भएका छन् । अधिकांश मानिसहरुको व्यस्त रहने गरेको दैनिकी अहिले घर र कोठा भित्र सिमित भएको छ । संक्रमणको यस घडीमा आफू सुरक्षित रहन अरु भन्दा टाढीएर बस्नु उपयुत हुन्छ तर साथसाथै आफ्नो मानसिक स्वास्थ्यलाई ख्याल गर्न पनि उतिकै जरुरी हुन्छ ।

लामो समयसम्म आफन्त साथीभाईहरु संग टाढीएर बस्नु पर्दा र गर्नुपर्ने ठोस काम नहुँदा दिक्क लाग्नु स्वाभाविक हो । तर यहि समयलाई सिर्जनात्मक रुपमा उपयोग गर्न सकेमा यसले धेरै हदसम्म मानसिक स्वास्थ्यलाई सबल र सकारात्मक पार्न मद्दत पुर्याउँछ।

यो बेला आफ्ना नजिकका आफन्तसँग नियमित सम्पर्कमा रहन सामाजिक संजालको प्रयोग गर्नु राम्रो उपाय हो । त्यसैंले सामाजिक संजालको प्रयोग गरेर भावनात्मक दुरीलाई घटाउन सकिन्छ, साथसाथै नयाँ सन्देश र सूचनाहरु पनि प्राप्त गर्न सहज हुन्छ । कोभिड्र—१९ को बारेमा अहिले अनेकन हल्ला र अफवाहहरु पनि सम्प्रेषण भैरहेका छन् । जसले गर्दा मानिसहरु त्रासमा छन्, यस्तो त्रासले विकराल रुप लिएमा भिन्न खालका मानसिक समस्या निम्त्याउन्छ जसलाई नोसोफोबिया भन्ने गरिन्छ । नोसोफोयिबा मानसिक समस्या हो । कुनैपनि एउटा रोग लाग्ला भनेर भयानक डरलाग्ने यो अवस्थामा चक्कर लाग्ने, डरले पसिना छुट्ने, निन्द्रा बिग्रने, मुटुको धडकन तेज एवं श्वास फेर्न गाह्रो भएको महशुस हुने गर्दछ । नोसोफोबिया एकपटक भएको व्यक्तिमा यसले दीर्घकालीन मानसिक असर पार्न सक्छ ।

त्यसैले सूचनाहरु लिंदा आधिकारीक स्रोतका सूचनाहरुलाई मात्र प्राथमिकता दिने र त्रासलाई न्यूनीकरण गरेर बस्नु नै उचित हुन्छ । यसबाहेक घरका सदस्यसँग रमाइला कुरा गर्ने, इनडोर गेम खेल्ने, बिहानमा ध्यान योगा गर्न सकिन्छ । यसले शारीरिक र मानसिक रुपमा फाइदा पुर्याउँछ । लामो समयदेखि घरमा समय दिन नसकेकाहरुका लागि यो समय अति उत्तम हुनसक्छ । घरमा बच्चा छन् भने उनीहरुसँग खेल्ने गर्नुपर्छ ।

लकडाउनका कारण घरैमा बस्दा आफूलाई व्यस्त राख्न आफ्ना रुचिका कामहरु गर्न सकिन्छ । चित्र कोर्ने, संगितमा लाग्ने, कथा कविता रचना गर्ने, ग्राफिक डिजाईन जस्तोमा व्यस्त रहने रुचिका कुराहरुले यो समयलाई सिर्जनात्मक रुपमा व्यतित गर्न मद्दत गर्दछ । घरैमा बसेर रमाइला र बौद्धिक किताबहरु पढ्न सकिन्छ। अनलाईन कोर्षहरु पनि लिन सकिन्छ । जसले गर्दा समय पनि छिटै बित्छ र ज्ञान पनि लिन सकिन्छ।

सुभाष नायजु, जनस्वास्थ्य विभाग, एशियन कलेज फर एड्भान्स स्टडीज् ।