डा. मनोज ढकाल

हामी सबै जना खुशी र स्वस्थ रहन चाहन्छौँ । तर कसरी स्वस्थ र खुशी भइन्छ भन्ने तर्फ भने खासै ध्यान दिंदैनौं । आज म यहाँहरुलाई १० टिप्स दिन चाहन्छु । जसको पालना हामीले गर्यौं भने अवश्य पनि स्वस्थ र खुशी भएर जीवनयापन गर्न सहयोग मिल्छ । आउनुस् यी टिप्सवारे छलफल गरौं:

१. पहिला स्वस्थ जीवनशैली प्रतिबद्ध गर्नुहोस्

एक स्वस्थ जीवनशैली अपनाउन पहिला त आत्मादेखि स्वस्थ जीवनको लागि प्रतिज्ञा गर्न जरुरी छ। स्वस्थ व्यक्तिहरू त्यसरी नै जन्मेका हुँदैनन — तिनीहरू एक दिनको एक समय स्वस्थ जीवनशैली बाँच्न छनौट गर्छन्। के यसको मतलब स्वस्थ व्यक्तिहरू कहिल्यै चिप्लँदैन र नराम्रो बानीमा फर्किदैनन्?  होईन। तर ती व्यक्तिहरू जान्दछन् कि उनीहरू एउटा गलत बाटो जाँदैछौ र नराम्रो बाटोमा धेरै भुल्दैनन र उनीहरुको स्वास्थ्यकर जीवन शैली दैनिक रोजाइ हो।

२. हुँदैन वा होइन भन्न सिक्नुहोस्
हामी समाजिक प्राणी भएकाले समाजमा बस्छौ र धेरै साथीहरू बनाउँछौ। त्यसैले साथीहरुको कुनै कुरा नकार्न हामी नराम्रो मान्छौँ। उनीहरुको राम्रो नराम्रो हरेक काम वा खानामा साथ दिन्छौं । राम्रो मित्र हुनुको मतलब यो होइन कि आफैंलाई आफ्नो र प्रियजनहरूको हेरचाह गर्न बेवास्ता गर्नु, र “होईन” भन्नु आफ्नो सम्मानको महत्त्वपूर्ण अंश मान्नु। स्वस्थ व्यक्तिहरू तिनीहरूको आफ्नै आवश्यकताहरूप्रति सजग हुन्छन्। सहिलाई सहि र गलतलाई गलत भन्ने कति पनि पछि पर्दैनन् ।

३. योगलाई तपाईंको दैनिक जीवनको एक हिस्सा बनाउनुहोस्
योग मात्र एउटा यस्तो अभ्यास हो जसले शारीरिक, मानसिक र आध्यात्मिक रुपले मानिसलाई स्वस्थ्य राख्न मद्दत गर्छ। योगले रक्तचाप कम गर्न, शक्ति र लचिलोपन बढाउन, र आसन सुधार गर्न सक्छ । योगले हल्का चिन्ता र उदासीपनाको पनि उपचार गर्न सक्छ र तनाव कम गर्ने कुनै राम्रो तरीका यो भन्दा अरु छैन्। तपाईको मन र शरीरलाई योगाभ्यासमा समर्पण रुपले लाग्नुपर्छ ।

४. विभिन्न परिकारका खानाहरु खानुहोस्
राम्रो स्वास्थ्यको लागी हामीलाई ४० भन्दा बढी बिभिन्न पौष्टिक तत्त्वहरू चाहिन्छ र कुनै एकल खानाले ती सबै आपूर्ति गर्न सक्दैन। यो एकल खानाको बारेमा होइन यो समयको साथ सन्तुलित खाना विकल्पको बारे हो जुन फरक पार्छ । सहि खाना भनेको तपाइँले खाने राम्रो खाना मात्र होइन कति र कसरी खायौं त्यसले नि तपाईंको स्वास्थ्यलाई हानी गर्छ। खाना पटक पटक खानुहोस र शरीर पोषण को लागि मात्र खानुहोस् त्यो भन्दा धेरै होइन । हप्ता मा एक पटक उपवास बस्ने बानी बनाउनुहोस।

५. प्रसस्त पानी पिउनुहोस्
धेरै व्यक्ति प्रत्येक दिन पर्याप्त तरल पदार्थ खपत गर्दैनन्। राम्रोसँग कार्य गर्न शरीरको सबै कोषहरू र अंगहरूलाई पानी चाहिन्छ। दिनमा एउटा बयस्क जवानले कम्तीमा ६ गिलास पानी पिउन जरुरी छ। एकैपटक धेरै भन्दा पनि पटक पटक गरी पानी पिउनुहोस्।

६. नुन र चिनी सेवन घटाउनुहोस्
उच्च चिनी र नुनको सेवनले उच्च रक्तचाप, र हृदय रोग र मधुमेह रोगी को जोखिम बढाउन सक्छ। त्यसैले खाना मा नुन र चिनी को प्रयोग अधिक कम गर्नुहोस।

७. तपाईं आफ्नो जे छ त्यही भन्नुहोस् र तपाईँ जे भन्नु हुन्छ मनदेखि नै भन्नुहोस्

हामी धेरै मानिसहरुले सानै उमेर देखि अफ्नो भवानाहरु लुकाएर राख्न सिकेका छौं । हामी कसैले सोध्दा ठिक त छ भन्छौँ तर वास्तवमा हामी ठिक हुादैनौं। यसको मतलब अरूले के भन्छन र के सुन्न पर्ने हो भनेर एक कदम पछि जानु पनि हो। वास्तवम सिधा कुरा प्रस्ट बिचार नै संसारमा सरल जीवन जिउने एक उपाय हो। स्वस्थ व्यक्तिहरूले उनीहरूको अहंकारलाई जित्न नदिएर जे हो तेहि भन्छन् । नक्कली मुस्कान वा निष्क्रिय आक्रामक टिप्पणीहरू दिनुको सट्टा स्वस्थ मानिसहरू खुलस्त र इमान्दारीपूर्वक कुराकानी गर्छन्।

८. आफ्नो लाभको लागि सहि संगत र दबाब प्रयोग गर्नुहोस् 

साँचो स्वास्थ्य प्राप्त गरेका व्यक्तिहरूले स्वस्थ दिमाग, शरीर र आत्माको लागि आफ्नो प्रतिबद्धता साझा गर्ने सकारात्मक व्यक्तिहरूसँग आफू वरपर राख्ने बानी बसाल्छ। सबै साथीहरूको दबाब खराब हुँदैन — तपाईंको साथीहरूको राम्रो बानीले तपाईंलाई उनीहरूको खराब व्यक्तिहरू जत्तिकै सजिलै रोक्न सक्दछ। स्वस्थ व्यक्तिहरूले बुझ्दछन् कि आफैंलाई आफू वरिपरि घेर्ने व्यक्तिले तपाईंलाई प्रेरणा दिन्छन् जसले तपाईंलाई उत्तम जीवन जिउन मद्दत गर्दछ।

९. प्रेम, दया र आदरसहित अरूलाई व्यवहार गर्नुहोस्
स्वस्थ व्यक्तिहरू केवल सुनौलो नियमले बाँचिरहेका हुन्छन्।अरूसँग त्यो व्यवहार गर्नुहोस् जसरी तपाईं उनीहरूले अफुलाई व्यवहार गरेको हेर्न चाहनुहुन्छ। दया र आदरको बानी गर्नाले तपाईं आफैंमा राम्रो महसुस गराउनुहुनेछ र तपाईंको वरिपरिको मानिसहरूसँग बलियो सम्बन्ध बनाउनुहुनेछ। स्वस्थ व्यक्तिहरू कहिले पनि दयालु शब्द वा विचारशील इशाराको शक्तिलाई हल्का गर्दैनन्। सहिलाई सहि र गलतलाई गलत भन्ने कति पनि पछि पर्दैनन् ।

१०. अब शुरु गर्नुहोस् र बिस्तारै परिवर्तन जारी राख्नुहोस्

हाम्रो जीवनशैलीमा एकैचोटि सबै परिचय देखाईएको भन्दा बिस्तारै परिवर्तन कायम राख्न सजिलो छ। तीन दिनको लागि हामीले गरेको दैनिकी के खायौँ , के गर्यौं को सँग भेट्यौँ सबै कुरा नोट गर्यौ भने हामीले सुधार गर्न सक्ने कुराहरु बुझ्न सक्छौं । र परिवर्तन गर्न सजिलो हुन्छ ।

डा. ढकाल योग तथा प्राकृतिक चिकित्सक हुन्।