एक जना स्वस्थ व्यक्तिको मुटुको चाल कति हुनुपर्छ ? मुटुको चालको गडबडी भनेको केहो ? किन र के भएमा मुटुको चालमा गडबडी आउँछ ? यसको उपचार विधि के छ भन्ने विषयमा हेल्थ टिभी अनलाइनले ह्याम्स अस्पतालमा कार्यरत मुटुको चाल गडबडी सम्बन्धी विशेषज्ञ डा रोशन राउतसँग कुराकानी गरेको छ । सोही भिडियो कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ :

केहो मुटुको चाल गडबडी भनेको ? कति हुनुपर्छ मुटुको चाल ?

मुटुको चाल गडबडीबारे जानकारी लिनुभन्दा पहिले सामान्य अवस्थामा एक जना स्वस्थ व्यक्तिको मुटुको चाल कति हुनुपर्छ भन्ने कुरा जान्न जरुरी हुन्छ । एक जना स्वस्थ व्यक्तिको मुटुको चाल प्रतिमिनेट ६० देखि १०० को वीचमा हुनुपर्छ । यदि मुटुको चाल ६० भन्दा कम र १०० भन्दा धेरै नै बढी हुन्छ भने त्यसलाई हामी मुटुको चालमा गडबडी भएको भन्छौं । तर कतिपय अवस्थामा शरीरको माग अनुसार मुटुको चाल कम र बढी हुनसक्छ । त्यस्तो अवस्थालाई भने हामी मेडिकल भाषामा फिजोलोजिकल भन्छौं ।

किन हुन्छ मुटुको चालमा गडबडी ? कस्ता व्यक्ति जोखिममा हुन्छन् ?

धेरै जसो अवस्थामा जन्मजात नै यस्तो समस्या लिएर आउने हुन्छ । त्यसैगरी मुटुमा लामो समयसम्म संक्रमण भएमा, एकपटक ह्दयघात भइसकेकालाई मुटुको आकारमा परिवर्तन आएर र उमेर बढ्दै जाँदा मुटुको काम गर्ने क्षमतमा कमी आएर पनि मुटुको चालमा गडबडी हुन सक्छ । अनियन्त्रित रक्तचापका कारण पनि मुटुको चालमा गडबडी हुनसक्छ । यसका लागि यही नै कारण र यसलाई नै हुनसक्छ भन्ने आधार छैन्। जुनसुकै उमेर समूहलाई पनि यो समस्या देखिनसक्छ ।

मुटुको चाल गडबडी भएको कसरी थाहा हुन्छ ?

मुटुको चाल गडबडी दुई प्रकारका हुन्छन्। एउटा आवश्यकता भन्दा बढी भएर र अर्को आवश्यकता भन्दा कम भएर । यति शरीरको आवश्यकताबिना नै ६० भन्दा कम चाल हुन्छ भने त्यस्तो अवस्थालाई हामी मुटुको चाल कम भएको भन्छौं । यसमा पनि दुई वटा कन्डिसन हुन्छ । कोही व्यक्ति सुतिरहेको छ भने उक्त व्यक्तिको मुटुको चाल ५० वा सोभन्दा कम पनि हुनसक्छ । यो भनेको शरीरले माग गरेको हो । यस्तो अवस्थालाई हामी फिजोलोजिकल अवस्था भन्छौं यो रोग हैन्। तर यदि सामान्य अवस्थामा नै मुटुको चाल ६० भन्दा कम हुन्छ भने त्यसलाई प्याथोलोजिकल कन्डिसन भनेर त्यसको उपचारतर्फ लाग्न सल्लाह दिन्छौं । अर्को भनेको मुटुको चाल १०० भन्दा बढी हुनु । यदि तपाइँ दोडिनु भएको छ, उच्च ज्वरो आएको छ, आत्तिनु भएको छ भने त्यसबेला मुटुको चाल १०० भन्दा बढी पनि हुनसक्छ । त्यो भनेको शरीरको माग अनुसार भएको परिवर्तन हो अर्थात फिजोलोजिकल हो । तर सामान्य बसिरहेको अवस्थामा नै एक्कासी १०० भन्दा बढी चाल हुन्छ भने त्यसलाई समस्याका रुपमा लिन्छौं । त्यो मुटुको चाल बढी हुने समस्या हो । त्यसको उपचार गर्नुपर्ने हुन्छ ।

मुटुको चाल गडबडी हुँदा लक्षण के के देखिन्छन्?

मुटुको चाल बढी भएमा एक्कासी मुटुको ढुकढुकी बढ्ने, रिंगटा लाग्ने, बेहोस हुने र कतिपय अवस्थामा ज्यानै जाने खतरा हुन्छ । मुटुको चाल कम हुँदा पनि रिंगटा लाग्ने, बेहोस हुने, सास फेर्न गाह्रो हुन, थकान महशुस हुने र समयमै उपचार नगरेमा ज्यानै जान सक्छ । यस्तो किसिमको लक्षण देखिएमा जतिसक्दो छिटो विशेषज्ञ डाक्टरलाई देखाएर समस्या पत्ता लगाएर उपचारतर्फ लाग्नुपर्ने हुन्छ ।

उपचार के छ त ?

मुुटुको चाल कममा र बढीमा गरिने उपचार पनि फरक हुन्छन्। मुटुको चाल कम भएका बिरामीलाई पेस मेकर राखेर उपचार गरिन्छ । पेसमेकर पनि विभिन्न थरीका हुन्छन्। एक तारे, दुई तारे, तीन तारे पेस मेकर । यदि मुटुको काम गर्ने क्षमता कम भएमा ३५ प्रतिशतभन्दा कम भएमा तीन तारे पेसमेकर राखिन्छ यसलाई सीआरटी पेसमेकर भनिन्छ । बिरामीमा यस्तो राख्दा मुुटुको काम गर्ने शक्तिमा पनि सुधार आउँछ र सास फेर्न गाह्रो हुने समस्या पनि कम हुन्छ । कस्ता बिरामीलाई कस्तो खालको पेसमेकर राख्ने भन्ने कुरा बिरामीको मुटुको अवस्था हेरेर निर्णय गरिन्छ ।

यसैगरी मुटुको चाल अत्यधिक बढेर ज्यानै जाने खतरा भएमा विशेष किसिमको पेसमेकर जसलाई आईसीडी भनिन्छ । त्यस्ता बिरामीलाई आईसीडीको प्रयोग पनि गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्तो आइसीडीले एक्कासी हुने ह्दयघातबाट ९५ प्रतिशतसम्म जोगाउन सक्छ । यदि यो डिभाइस राख्न पर्ने बिरामीलाई राखिएन भने इमरजेन्सी सेवा राम्रो भएका देशमा पनि ९५ प्रतिशत बिरामीलाई बचाउन सकिंदैन । त्यसैले उनीहरुका लागि यो अति नै आवश्यक डिभाइस हो ।

यसैगरी मुटुको चाल आवश्यकताभन्दा बढी भएको अवस्थामा भने औषधि र प्रोसिजर गरेर दुई प्रकारले उपचार गर्न सकिन्छ । खुट्टाबाट तार पसाएर छाती नचिरिकन मुटुको चाल बढाउने तन्तु पत्ता लगाइन्छ । मुटुको चाल गडबडी गराउने तन्तु पत्ता लगाएर त्यसलाई रेडियो फ्रिक्वेन्सीले जलाएर निस्क्रिय पारिन्छ ।

सबै खालका उपचार नेपालमा सम्भव छ त ?

मुटुको चाल गडबडी सम्बन्धी सबैै खालका अझ भनौं जटिल भन्दा जटिल उपचार पनि नेपालमै सम्भव छ । हामीले सबै खालका मुटुको चाल गडबडी भएका बिरामीको उपचार गरिरहेका छौं । यसको उपचारका लागि भनेर कोही बिरामी पनि बाहिर जानु पर्दैन ।

भिडियो :