एलिना शाक्य, नर्सिङ इन्चार्ज

मधुमेह जीवनशैलीसँग सम्बन्धित रोग हो । एकपटक मधुमेह भइसकेपछि यसलाई नियन्त्रण गर्नका लागि डाक्टरले लेखिदिएको औषधि मात्र खाएर पुग्दैन । यसका लागि औषधिसँगै, उचित खानपान, शारीरिक व्यायाम तथा तनावमुक्त हुन पनि जरुरी हुन्छ । यदि मधुमेहमा यी कुराको ख्याल गरिएन भने सुगर नियन्त्रण हुन गाह्रो हुन्छ ।

आज मैले यहाँ चर्चा गर्न खाजेको विषय मधुमेह नियन्त्रण गर्नका लागि नर्सको भूमिका कस्तो हुन्छ भन्ने हो । मधुमेह पुष्टि भइसकेपछि बिरामीले कम्तीमा पनि सुरुमा महिना महिनामा र पछि तीन तीन महिनामा चिकित्सकलाई भेट्नुपर्ने हुन्छ । यसबेला चिकित्सकले जाँचेर औषधि लेखिसकेपछि नर्सहरुकै काम सुरु हुन्छ । मधुेमह होस वा अन्य रोग बिरामीसँग सबैभन्दा बढी समय बिताउने भनेकै हामी नर्सहरु हौं । हामीले नै बिरामीलाई औषधि कसरी खाने, कुन बेला खाने, तथा खानपान कसरी मिलाउने भन्नेबारे जानकारी दिन्छौं ।

मधुमेह अझ बढी खानपानमा ध्यान दिनपर्ने रोग भएकाले यसमा हामी नर्सहरुले अझ बढी खानपान तथा जीवनशैली कस्तो अपनाउने भन्नेबारेमा जानकारी दिनुपर्ने हुन्छ । यदि बिरामीले राम्ररी बुझ्नुभएन र आफूखुशी गर्नुभयो भने सुगर नियन्त्रण हुन सक्दैन । त्यसैले पनि कुनै पनि बिराको सुगर नियन्त्रण गर्न नर्सको असाध्यै ठूलो भूमिका रहन्छ । हामीले प्रत्येक बिरामीलाई सुगर बढ्दा यस्ता यस्ता लक्षण देखिन्छन्,यसले कस्तो असर गर्छ तथा खानपान र व्यायाम यसरी गर्ने भन्नेबारेमा पूर्ण जानकारी दिन्छौं । यस्तो जानकारी दिनका लागि हामीले बिरामीलाई छुट्टै राखेर चार्ट नै बनाएर सम्झाउने गछौं । साथै कसैले एकपटकमा बुझेनन भने फेरि फेरि पनि बुझाउने गछौं ।

खासगरी मधुमेह भएका बिरामीमा सुगर कम हुने अवस्था अर्थात ‘हाइपोग्लासिमिया’ हुने गर्छ । यो अवस्था भनेको बिरामीको शरीरमा सुगर लेबल कम हुनु हो । यसरी सुगर कम हुँदा बिरामीलाई चिटचिट पसिना आउने, कमजोर हुने, वान्ता हुने तथा वेहोस हुने गर्छन । यस्तो अवस्थामा समयमै समस्या पत्ता लागेन भने बिरामी कोमामा जाने तथा ज्यानै समेत जान सक्छ । यस्तो खालको अवस्थाकाबारेमा पनि हामी नर्सले जानकारी दिन्छौं । यदि मधुमेह भएका बिरामीले औषधिको मात्रा मिलाएनन्, खानपानको रुटिन मिलेन वा इन्सुलिनको मात्रा बढी भयो भने यस्तो अवस्था आउनसक्छ । यस्तो अवस्था आइहालेमा बिरामीले ग्लुकोज ३ देखि ४ चम्चा खानुपर्छ । ग्लुकोज खाँदा तुरुन्त शरीरलाई चाहिने सुगर मिल्छ र बिरामीलाई राहत महशुस हुन्छ । एकपटक यसरी ग्लुकोज खाइसकेपछि पनि सहज भएन भने आधाघण्टा पछि फेरि ३ देखि ४ चम्चा ग्लुकोज खान सकिन्छ । यस्तो गर्दा बिरामीलाई राहत महशुस हुन्छ । ग्लुकोज पानीमा हालेर खान पनि सकिन्छ । पानी छैन् भने यत्तिकै पनि खान सकिन्छ । यी आउनसक्ने खतराका कुराहरु पनि हामी नर्सहरुले नै बारम्बार हरेक भिजिटमा सम्झाउने काम गछौै ।

हामी सबैलाई थाहा नै छ मधुमेह नियन्त्रण मात्रै होइन, समग्र स्वास्थ्य क्षेत्रमा नै नर्स बिनाको सेवा कल्पनासम्म गर्न सकिँदैन ।

(नर्स एलिना शाक्य आरुस लाइफस्टाइल अस्पतालकी नर्सिङ इन्चार्ज हुन् ।)