डा. मो. फिरोज अंजुम

सामान्यतया धेरैले मिर्गौला रोग बुढेसकालमा अर्थात उमेर अलि बढी भइसकेपछि लाग्ने रोग हो भनेर बुझ्ने गर्छन्। तर मिर्गौलाको रोग जोकोहीलाई र जुनसुकै उमेरमा पनि हुनसक्छ भन्ने कुरा बुझ्न जरुरी छ । पछिल्लो समय उमेर भएकालाई मात्र हैन् बच्चा उमेरमै मिर्गौलामा समस्या भएका बालबालिका अस्पताल आउने क्रम बढेको छ । हुनत नेपालमा कति बालबालिकामा मिर्गौलाको समस्या छ भन्ने एकिन तथ्यांक छैन् तर पनि पाटन अस्पतालमा आउने बच्चाहरुलाई लिएर अध्ययन गर्दा ४ देखि ६ प्रतिशत बालबालिकामा मिर्गौलाको कुनै न कुनै समस्या भएको देखिएको छ । यसले पनि के आंकलन गर्न सकिन्छ भने बालबालिकामा मिर्गौलामा समस्या उच्च छ तर सबैले सही र समयमै उपचार भने पाउन सकिरहेका छैनन्। बच्चाको मिर्गौला जोगाउनका लागि बाबु आमाले बच्चा सानै हुँदादेखि विशेष ख्यान गर्नुपर्ने हुन्छ ।

खासगरी बच्चाको मिर्गौला बिगार्ने पहिलो कारण भनेको बारम्बार पिसाबमा संक्रमण हुनु हो । यसरी संक्रमण हुँदा बच्चालाई ज्वरो आउने, पेट दुख्ने, छिटो छिटो पिसाब आउने, वान्ता हुने हुनसक्छ । यो समस्यालाई सामान्य ठानेर धेरैले औषधि पसलबाट औषधि किनेर ल्याएर खुवाउने गरेको पाइन्छ । यसरी संक्रमणबारे सचेत नहुँदा हरेक पटक यस्तै औषधि खुवाउँदा अन्तत: बच्चाको मिर्गौाला फेल गराउनसक्छ । त्यसैले बच्चालाई माथि उल्लेख गरिएका लक्षण देखिएमा कतै मिर्गौलाको समस्या त हैन भनेर बुझ्न जरुरी हुन्छ ।

बच्चाको मिर्गौालामा समस्या गराउने अर्को कारण भनेको ‘अब्स्ट्रक्टिभ यूरोप्याथी’ हो । यसमा बच्चाको मिर्गौलादेखि पिसाब नलीसम्म केही ब्लक हुनसक्छ । यसरी ब्लक हुँदा पिसाब राम्ररी नहुने, भए पनि थोपा थोपा गरेर आउने समस्या हुनसक्छ । यसमा पेट फुल्न थाल्छ । यसले समयमै उपचार नपाउँदा मिर्गौला फेल सम्म गराउनसक्छ ।

त्यसैगरी नेफ्रोटिक सिन्ड्रोमको समस्याले पनि बच्चाको मिर्गौला बिग्रन सक्छ । यसमा पिसाब कम हुनु, जीउ सुन्निनु, ज्वरो आउनु जस्ता समस्या हुनसक्छन्। यसलाई पनि समयमै उपचार गरेर ठीक पार्न सकिन्छ । माथिका यी समस्यामा ख्याल गरिएन भने  मिर्गौला फेल हुनपुग्छ । मिर्गौला एकपटक फेल भइसकेपछि यसको दुईवटा मात्र उपचारको विकल्प छन्। डायलाइसि र मिर्गौला प्रत्यारोपण। दुवै विधि अत्यन्त झन्झटिलो र महंगो छन्। अहिले त नेपालमा बच्चाको मिर्गौलासम्बन्धी रोगमै विशेषज्ञता गरेर डाक्टर आएका छन्। उनीहरुसँग परामर्श गर्न सकिन्छ ।

खासगरी बच्चाको मिर्गौला बिगार्ने पहिलो कारण भनेको बारम्बार पिसाबमा संक्रमण हुनु हो । यसरी संक्रमण हुँदा बच्चालाई ज्वरो आउने, पेट दुख्ने, छिटो छिटो पिसाब आउने, वान्ता हुने हुनसक्छ । यो समस्यालाई सामान्य ठानेर धेरैले औषधि पसलबाट औषधि किनेर ल्याएर खुवाउने गरेको पाइन्छ । यसरी संक्रमणबारे सचेत नहुँदा हरेक पटक यस्तै औषधि खुवाउँदा अन्तत: बच्चाको मिर्गौाला फेल गराउनसक्छ ।

केही बालबालिका १०\ १२ वर्ष भइसक्दा पनि ओछ्यानमा पिसाब गर्ने बानी हुन्छ यदि त्यस्तो भएमा त्यो पनि मिर्गौलाको समस्या हुन सक्छ भनेर आमा बाबु सचेत हुनुपर्छ । ४ \५ वर्षको भइसक्दा बच्चाले ओछ्यानमा पिसाब फेर्न छोड्छ तर यो ठूलो भइसक्दा पनि नरोकिनु मिर्गौलाको रोग हुनसक्छ । योबाहेक कतिपय बच्चा जन्मँदै एउटा मिर्गौला मात्र लिएर जन्मन्छन्। यसमा आत्तिनु पर्दैन्। एउटा मिर्गौलाले पनि काम गरिहरेको हुन्छ । तर यसलाई बिग्रन नदिन भने विशेष ध्यान दिन आवश्यक हुन्छ ।

बच्चाको मिर्गौला बिग्रन नदिन लक्षण देखिएपछि अस्पताल जानु त छँदैछ ।  तर धेरैजसो मिर्गौला राेग ८० प्रतिशतसम्म बिग्रीसक्दा पनि लक्षण नदेखिन सक्छ । त्यसैले वर्षमा एकपटक पिसाबको जाँच गराउन जरुरी हुन्छ । अर्को कुरा बच्चाको खानपानमा विशेष ध्यान दिन जरुरी हुन्छ । जंकफुड खान नदिने, पानी प्रसस्त दिने, सरसपफाइमा ध्यान दिने, घरमै बनेका खानेकुरा खुवाउने तथा पिसाबसम्बन्धी समस्यालाई बेवास्ता नगरी डाक्टरको सल्लाह लिने गरेमा धेरै हदसम्म मिर्गौला फेल हुनबाट बचाउन सकिन्छ  ।

(डा. फिरोज हाल पाटन अस्पताल र ईशान बाल तथा महिला अस्पतालमा कार्यरत छन्।)

भिडियो :