डा. मनोज ढकाल

मनसुन शुरु हुने बित्तिकै किसानहरूको अनुहारमा अर्कै किसिमको खुशी छाउन थाल्छ । धान रोपाई वा धन रोपाईको तयारीमा उनीहरु व्यस्त हुन्छन्। परिवारका सबै सक्षम सदस्यहरू भेला भएर धान रोप्न थाल्छन् र गाउँमा एक अर्कालाई वृक्षारोपण पूरा गर्न मद्दत गर्छन्। यो एकताले गाउँलेहरुबीच अद्भुत सहयोग र सदभाव देखाउँछ ।यो समयमा उनीहरुको कढा परिश्रमले नै वर्षभरी खान पुग्छ । वर्षा र वृक्षारोपण जुन यसले सँगै ल्याउँछ विश्वको प्रायः सबै भागहरूमा यसलाई महत्वपूर्ण मानिन्छ। हामी नेपालीहरू पनि मनसुन अत्यन्तै सुन्दर तरिकामा मनाउँछौं।

सरकारले असार १५ लाई राष्ट्रिय धान दिवसका रुपमा घोषणा गरेको छ । किसानहरुलाई प्रोत्साहित गर्न र बाली लगाउने चाडका रुपमा मनाउन परम्परागत रूपमा, महिलाहरू धानको बोट रोप्ने काममा संलग्न छन् र पुरुषहरु खेत जोत्दैछन्। किसानहरूले यसलाई हर्षोल्लासका साथ मनाउँछन् किनभने उनीहरू आफ्ना छिमेकीहरूलाई माटोमा खेल्न, एक अर्कामा माटो फ्याँक्छन् र परम्परागत लोक गीतहरूमा नाच गाउँछन्।

असार १५ अर्थात धान दिवसको पनि वैज्ञानिक महत्व छ। असार १५ मा यसरी माटोमा खेल्दै दही चिउरा खानु स्वास्थ्यका लागि पनि उतिकै महत्त्वपूर्ण छ। यसरी सबैजना एकजुट भएर धान रोप्नु, हिलो खेल्नु एकताको प्रतिक पनि हो। मानिसहरु यसरी नाचगान गर्दै माटोमा खेल्दा मनमा भएका चिन्ता र भयलाई पुर्णरुपमा बिर्सिन्छन जसले गर्दा डिप्रेसन,एन्जाईटी जस्ता खतरनाक रोगबाट लड्ने साहस र हौसला नि आउँछ। प्राकृतिक चिकित्सकहरुले माटोको विभिन्न प्रयोग गरेर विभिन्न रोगको उपचार गर्छन्।

यो दिन दही र कुटेको चामल खाने र एउटा खास प्रकारको स्थानीय पेय पदार्थ पिउने चिया भन्ने प्रचलन छ जुन च्याङ भनिन्छ जुन मूल रूपमा किण्वित चामलबाट बनेको हुन्छ। यो अनौंठो, मैला र रमाईलो उत्सव वर्ष भित्र धेरै पर्यटक आकर्षित गर्न सक्षम भएको छ र यस चाडमा भाग लिन चाहने पर्यटकको बढ्दो संख्याका कारण हरेक वर्ष विभिन्न कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छ। किसानको आनन्द र पीडालाई चित्रण गर्ने परम्परागत लोक गीत, असारे गितमा नाच्ने भाग बिर्सनु हुन्न। धान दिवस कुनै चाडपर्व भन्दा कम हुँदैन। फरक यती हो चाडपर्वमा नयाा कपडा लगाउने गरिन्छ भने यो समय हिलो कपडाको कोड हुन्छ ।

असार १५ अर्थात धान दिवसको पनि वैज्ञानिक महत्व छ। असार १५ मा यसरी माटोमा खेल्दै दही चिउरा खानु स्वास्थ्यका लागि पनि उतिकै महत्त्वपूर्ण छ। यसरी सबैजना एकजुट भएर धान रोप्नु, हिलो खेल्नु एकताको प्रतिक पनि हो। मानिसहरु यसरी नाचगान गर्दै माटोमा खेल्दा मनमा भएका चिन्ता र भयलाई पुर्णरुपमा बिर्सिन्छन जसले गर्दा डिप्रेसन,एन्जाईटी जस्ता खतरनाक रोगबाट लड्ने साहस र हौसला नि आउँछ। माटोको फाईदादेखि त हामी चिरपरिचित नै छौं । माटो पन्चमाहाबुधाको एउटा तत्व हो। प्राकृतिक चिकित्सकहरुले माटोको विभिन्न प्रयोग गरेर विभिन्न रोग जस्तै मोटोपन, मधुमेह, प्यारालाइसिस, छाला रोगजस्ता कयौ रोगको उपचार गर्छन्। माटोको फाईदा शरीरमा धेरै छ। असार १५ मा यसरी माटोसँग खेल्दा धेरै रोगहरु  निको हुने अड्कल काटिन्छ।

असार १५ मा माटोसँग किन खेल्ने त ?

माटोमा खनिज पाईन्छ जस्तै कालोनिट, बेन्टोनाइट, म्याग्नेशियम, पोटेशियम र माटोमा भएका अन्य खनिज पदार्थहरूले छालामा भएको अशुद्धतालाई सफा गर्ने काम गर्दछन्, र माटोमा भएका खनिजहरूले तातो कायम राख्न मद्दत गर्दछ, जसले मांसपेशीलाई आराम दिन, रक्त प्रवाहलाई उत्प्रेरित गर्न, र लिम्फेटिक प्रणाली सुधार गर्न मद्दत  गर्छ। यो समयको माटोमा वर्षातको कारणले सबै किसिमका खनिजले भरिपूर्ण भएकाले असार १५ मा खेल्नु अझ  महत्त्वपूर्ण छ।

माटोले तपाईंलाई खुशी बनाउँछ ( नयाँ अनुसन्धानले देखाए अनुसार मैत्री माटो ब्याक्टेरियाहरू (माइकोबैक्टेरियम भ्याक)  को मद्दतले मस्तिष्कलाई सेरोटोनिन रिलीज गर्ने प्रतिरक्षा प्रणालीलाई उत्तेजित गर्दछ। एन्डोरफिन मुडलाई नियमित गर्न प्रयोग गर्दछ। मस्तिष्क गतिविधि बढाउछ। जब मानिसहरु माटो खेल्छन् तिनीहरू आफ्ना सबै इन्द्रियहरू प्रयोग गर्छन् परिणामस्वरूप उच्च उत्तेजित र सक्रिय मस्तिष्क हुन्छ।

माटोले शारीरिक गतिविधि बढाउँदछ, जब बच्चाहरू बाहिर खेल्छन्, माटोमा आनुवंशिक आन्दोलन र शारीरिक गतिविधि बढ्छ, बच्चाहरूलाई स्वस्थ जीवनशैली कायम राख्न र उनीहरूको शारीरिक सक्षमता विकास गर्न मद्दत गर्दछ। माटोले तपाईंको निराशालाई कम गर्न मद्दत गर्दछ ( हिलोमा मित्रैलो ब्याक्टेरिया) को लिंक र तपाईंलाई खुशी पार्न यसको क्षमतालाई दिँदै वैज्ञानिकहरू भन्छन् कि माटोको नियमित सम्पर्कले उदासीनतालाई कम गर्दछ। माटोले एलर्जी र दमलाई कम गर्दछ आजको समाज पनि सफा छ भन्ने बढ्दो प्रमाणको साथ माटोमा खेल्नु युवा शरीरहरूमा प्राकृतिक प्रतिरोध बढाउनको लागि सुरक्षित र रमाईलो तरीका हो।

दही चिउरा उत्तिकै लाभदायक 

दही एक महान प्रोबायोटिक हो ( एक अवयव जसले लाइभ ब्याक्टेरियाहरू समावेश गर्दछ) यी राम्रा र लाभदायक ब्याक्टेरियाहरू पेटको गतिविधि सुधार गर्न, सूजन पाचन प्रणालीलाई शान्त पार्छ र पेटको खराबीको उपचार गर्दछ। असार १५ पछिको समय पाचन प्रणाली कम्जोर हुने र झाडा पखाला हुने भएकाले पाचन प्रणाली बलियो बनाउनलाई नि दही खाने चलन छ।  दहीको प्रयोग रोगप्रतिरोघात्मक शक्ति बढाउनुको साथ साथै छालको रोग, प्रेसर, मधुमेहको लागि नि राम्रो मानिन्छ। दहीमा पाइने ल्याक्टोवासिलस एसिडोफिलस ब्याक्टेरियाहरूले शरीरमा संक्रमणको वृद्धिलाई नियन्त्रण गर्न र शरीरमा हाइड्रोजन पेरोक्साइड उत्पादन गरेर खमिर मार्नलाई चिनिन्छ।

यसरी हाम्रा हरेक परम्परा,  संस्कृति विज्ञानसँग जोडिएका छन् जुन मानव स्वास्थमा नि उतिकै लाभदायक छ। असार १५ को सबैलाई शुभकामना !

डा. ढकाल योग तथा प्राकृतिक चिकित्सक हुन्।