पर्वत : मुलुकका धेरै जिल्लामा हात्तीपाइले रोगविरुद्धको अभियान सफल भइसके पनि पर्वत भने अझै पनि उच्च जोखिममा रहेको पाइएको छ।

कुस्मा नगरपालिका स्वास्थ्य एकाइले बिहीबार पर्वत अस्पतालमा गरेको कार्यक्रममा सराेकारवालाहरूले स्वास्थ्यकर्मीले नै औषधि सेवन नगरेका कारण अभियान असफल भएको बताएका हुन्। पर्वतमा सन् २०१० देखि नियमित रूपमा १० पटक औषधि खुवाउने कार्यक्रम सकिए पनि जिम्मेवार व्यक्तिले नै हेलचेक्र्याइँ गर्दा राेग निवारणमा समस्या आएको हो।

‘सबै मानिसले औषधि नखाएका कारण ११ औँ पटकसम्म औषधि खुवाउनुपर्ने अवस्था छ’, कुस्मा नगरपालिकाका स्वास्थ्य एकाइका प्रमुख उमाकान्त सापकोटाले भने, ‘जान्नेबुझ्नेले नै औषधि नखाँदा यस्ताे समस्या भएको हाे।’

औषधि नखानेमा स्वास्थ्यकर्मी, शिक्षक, कर्मचारी र सुरक्षाकर्मी बढी पाइएका छन्। पर्वत अस्पतालका निमित्त मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. शिशिर देवकोटाले औषधिबारे अनावश्यक हल्ला फैलाइएका कारण धेरैले नखाएको बताए। ‘लामो समयसम्म विज्ञले अनुसन्धान गरेर बनाएको औषधिमा कुनै समस्या छैन’, उनले भने, ‘भ्रम तोड्न जरुरी छ।’

पर्वत जिल्ला र खासगरी कुस्मा नगरपालिकामा हात्तीपाइलेको जोखिम कायमै रहेको पाइएकाले आगामी माघ २५ गते ११ औँ चरणको कार्यक्रम पर्वतमा सञ्चालन हुँदैछ। दशौँ चरणसम्म अभियान सञ्चालन गर्दा पनि हात्तीपाइले संक्रमितको संख्या एक प्रतिशतभन्दा तल नझरेपछि पुनः ११ औँ पटक अभियान सञ्चालन गर्न लागिएको हो। पर्वतसहित देशका १३ जिल्लामा माघ २५ गते सामूहिक रूपमा औषधि खुवाउने कार्यक्रम छ।

पर्वतमा दुई वर्षभन्दा कम उमेरका तथा गर्भवती महिला छाडेर जिल्लाको कुल जनसंख्यामध्ये एक लाख पाँच हजार ५१६ लाई औषधि सेवन गराउने लक्ष्य रहेको कुस्मा नगरपालिकाका वरिष्ठ अहेब अधिकृत यामप्रसाद शर्माले बताए।

जाजरकोट :  जिल्लाका धेरै  महिला वर्षौंदेखि पाठेघर खस्ने पीडा लिएर बस्न बाध्य छन्। आर्थिक अवस्था कमजोर भएका घरपरिवारका महिला रोग पालेर बस्ने गरेको पाइएको छ।  ५० शय्याको जाजरकोट अस्पतालमा विशेषज्ञ चिकित्सक र उपकरण नहुँदा  महिलाको उपचार हुन सकेकाे छैन।

जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयका अनुसार जाजरकोटमा करिब ४० हजार महिला प्रजनन उमेरका छन् । तीमध्ये करिब ५० प्रतिशत पाठेघरको समस्याबाट पीडित रहेका जाजरकोट अस्पतालका डा. भूपेन्द्र मल्लले बताए। उनका अनुसार बर्सेनि पाँच हजार महिलाले सन्तान जन्माउँछन्। पाठेघरको समस्याबाट १५ देखि ८० वर्षसम्मका महिला पीडित रहेको उनले बताए।

पाठेघर खस्ने समस्याबाट पीडित बनेको १३ वर्षसम्म उपचार नपाएको नलगाड नगरपालिका–६, कि गुलाबी ओलीले बताइन्। ‘पहिलो र दोस्रो सन्तान जन्माउँदा थाहै भएन, तेस्रो जन्माएपछि समस्या देखियो’ उनले भनिन्, ‘अहिले त सामान्य काम गर्न पनि समस्या छ।’

उनकी छिमेकी ५९ वर्षीया कमला ओलीले पाठेघरको समस्याका कारण लामो समयदेखि थला परेको बताइन्। शुरुशुरुमा सबैलाई यस्तै होला भन्ने ठानेकी उनले लाजकै कारण कसैलाई नभनेको बताइन्। १४ वर्षको उमेरमा विवाह गरेकी उनका सात सन्तान छन् । दुई वर्षयता सामान्य काम गर्न पनि गाह्रो हुने गरेको उनले बताइन्।

गाउँमा उनीहरूजस्तै पाठेघरको समस्या भोग्ने ३० भन्दा बढी महिला छन् । ‘पाठेघरपीडित महिलाको उपचारका लागि अस्पतालमा विशेषज्ञ चिकित्सक ल्याउनुको विकल्प छैन’, डा. मल्लले भने, ‘अधिकांश बिरामीलाई बाहिरका सुविधायुक्त अस्पतालमा रिफर गर्ने गरिएको छ।’ पछिल्लो पाँच वर्षमा विभिन्न संघसंस्थाको सहयोगमा करिब एक हजार महिलाको पाठेघरको शल्यक्रिया गरिएको र करिब ७०० ले रिङ प्रेसरी राखेका उनले जानकारी दिए।

उपचार खर्च नहुँदा अधिकांश महिला जिल्लामा आयोजना हुने निःशुल्क स्वास्थ्य शिविरमा मात्र उपचार गराउन बाध्य छन्। गत साता छेडागाड नगरपालिकाका १२४ महिलाले शिविरमा पाठेघरको उपचार गराए। नगरपालिकाले कोहलपुर मेडिकल कलेजका स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा रामविश्वास रायको टोलीलाई मनघाटमा ल्याएर शिविर चलाएकाे थियो। कतिपयले आफ्नो समस्या थाहा पाएर पनि शल्यक्रिया गर्न नमानेको डा. रायको भनाइ छ ।

‘पाठेघर बाहिर निस्केपछि घस्रिएर फाेहाेर लाग्दा इन्फेक्सन हुने कारण शल्यक्रिया गर्नुपर्छ’, उनले भने, ‘कतिपयले लाजका कारण शल्यक्रिया गर्न मान्दैनन्।’ घरायसी कामको बोझ, गर्भवती समयमा गह्रौँ भारी बोक्नु, कुपोषण हुनु र कम उमेरमै धेरै सन्तान जन्माउनुलगायत कारण  पाठेघर खस्ने समस्या आउने उनले बताए।