डा पार्थ गुरागाईं

आजको व्यस्त जीवनशैलीमा मानिसहरू आफ्नो दिनको धेरैजसो समय कार्यालयमा बिताउँछन्। यस्तो अवस्थामा, कार्यस्थल मात्र कमाउने ठाउँ नभई स्वस्थ जीवनशैलीलाई प्रोत्साहन गर्ने स्थान पनि हुनुपर्छ। स्वास्थ्यसम्बन्धी सचेतना र जीवनशैलीलाई सुधार गर्नका लागि कार्यस्थलमा स्वास्थ्य कार्यक्रमहरू अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छन्। कार्यस्थलमा स्वास्थ्य कार्यक्रमहरूले कर्मचारीको व्यक्तिगत स्वास्थ्य सुधार गर्नुका साथै उत्पादकता, मानसिक सन्तुलन, र समग्र संगठनको प्रगति सुनिश्चित गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ।

कार्यस्थल स्वास्थ्य कार्यक्रमको महत्त्व :
१. शारीरिक स्वास्थ्य सुधार
कार्यस्थलमा लामो समयसम्म बस्ने, अनियमित खानपान, र शारीरिक सक्रियता अभावले विभिन्न रोग निम्त्याउन सक्छ।
– कार्यालयमा शारीरिक व्यायामका अवसर, योग कक्षा, वा छोटो व्यायाम ब्रेकले कर्मचारीको फिटनेस सुधार गर्न सक्छ।
– स्वस्थ खानाको पहुँच ९जस्तै फलफूल, सागसब्जी० उपलब्ध गराउनुले पोषण सुधार गर्न सहयोग गर्छ।

२. मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव
कामको चाप, डेडलाइन, र प्रतिस्पर्धात्मक वातावरणले मानसिक तनाव बढाउँछ।
– मानसिक स्वास्थ्यलाई सम्बोधन गर्न काउन्सेलिङ सेसन, ध्यान र आरामदायक कार्यस्थल वातावरणको आवश्यकता हुन्छ।
– नियमित मानसिक स्वास्थ्य जाँच र सहयोगले तनाव घटाउन सहयोग पुर्‍याउँछ।

३. उत्पादकता वृद्धि
स्वस्थ कर्मचारीले आफ्नो काममा ध्यान केन्द्रित गर्न र उत्पादनशीलता बढाउन सक्छन्।
– स्वास्थ्यकर जीवनशैली अपनाउने कर्मचारी कम बिरामी पर्छन्, जसले कार्यालयमा उपस्थित समय सुधार गर्छ।
– सकारात्मक र ऊर्जावान कार्यस्थल वातावरणले टीमवर्क र नवीनतालाई प्रोत्साहित गर्दछ।

४.दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्या कम गर्नु
मधुमेह, उच्च रक्तचाप, हृदय रोगजस्ता जीवनशैलीसँग सम्बन्धित दीर्घकालीन रोगहरू रोकथाम गर्न कार्यस्थल स्वास्थ्य कार्यक्रम प्रभावकारी साबित हुन्छ।

कार्यस्थल स्वास्थ्य कार्यक्रमका प्रमुख घटकहरू:
१. शारीरिक गतिविधिलाई प्रोत्साहन
– कार्यालय समयभित्र छोटो व्यायाम सत्र।
– साइकल चलाउन वा पैदल जान प्रेरित गर्न प्रोत्साहन।
– लिफ्टको सट्टा भर्याङ प्रयोग गर्न कर्मचारीलाई प्रोत्साहित गर्ने।

२.स्वस्थ खानपानको व्यवस्था
-कार्यालय क्यान्टिनमा स्वस्थ खानाको प्राथमिकता।
– स्वस्थ खानाको विषयमा सचेतना कार्यक्रम।
-चिनी र प्रशोधित खानाको विकल्प कम गर्ने।
३. मानसिक स्वास्थ्य सहयोग
– कर्मचारीका लागि काउन्सेलिङ सुविधा।
– ध्यान र योगका लागि नियमित कार्यक्रम।
– कामको बोझलाई व्यवस्थापन गर्न लचिलो काम गर्ने समयको नीति।
४.स्वास्थ्य जाँच र स्क्रीनिङ
– नियमित रक्तचाप, रक्तचिनी, र कोलेस्टेरोलको जाँच।
– प्राथमिक स्वास्थ्य जाँचको व्यवस्था।
– वार्षिक स्वास्थ्य जाँच कार्यक्रम।
५. स्वस्थ जीवनशैलीका लागि तालिम र शिक्षा
– कर्मचारीलाई पोषण, व्यायाम, र मानसिक स्वास्थ्यबारे तालिम दिने।
– स्वास्थ्य सम्बन्धी जागरुकता बढाउन सेमिनार र वर्कशपको आयोजना।
६. कार्यस्थलमै मनोरञ्जन र विश्रामको व्यवस्था
– तनाव कम गर्न कार्यस्थलमै विश्राम कक्ष।
-खेलकुद कार्यक्रम र मनोरञ्जनका गतिविधि।

कार्यस्थलमा स्वास्थ्यको महत्त्व विशेष रूपमा किन ?
आजको समयमा धेरै मानिसहरू घरबाहिर काम गर्छन्। काम र निजी जीवनको सन्तुलन बनाउन गाह्रो हुन्छ। यस्तो अवस्थामा, कार्यस्थलमै स्वास्थ्यका पहलहरू आवश्यक छन्।
१. काम र स्वास्थ्य सँगै
-समय अभावका कारण धेरै मानिसले व्यक्तिगत स्वास्थ्यलाई उपेक्षा गर्छन्।
– कार्यस्थलमै स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिनाले कर्मचारीको समय बचत हुन्छ।
२. परिवार र समुदायमा प्रभाव
– कार्यस्थलमा सिकेका स्वस्थ बानीहरूले कर्मचारीका परिवार र समुदायमा पनि सकारात्मक प्रभाव पार्छ।
– स्वस्थ कार्यबलले राष्ट्रको समग्र स्वास्थ्य सुधार गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ।
३. संगठनको छवि सुधार
स्वास्थ्यप्रति प्रतिबद्ध संगठनले कर्मचारी, ग्राहक, र समाजमा राम्रो छवि बनाउन सक्छ।

निष्कर्ष
कार्यस्थलमा स्वास्थ्यका कार्यक्रमहरू कुनै विलासी आवश्यकता होइनन्, यो दीर्घकालीन स्वास्थ्य र उत्पादकता सुधार गर्ने महत्वपूर्ण उपाय हो। संघ संगठनहरूले स्वस्थ कार्यस्थलको संस्कृति निर्माण गर्न स- साना पहलबाट सुरूवात गर्न सक्छन्। स्वास्थ्य र कामको सन्तुलन मिलाउँदै सबैले स्वस्थ र सुखद जीवन जिउन प्रेरित गरौँ। स्वास्थ्य नै सम्पत्ति हो र यो सम्पत्तिलाई कार्यस्थलमै जोगाउन सुरू गरौँ।

(डा गुरागाईं बिराट मेडिकल कलेजमा सामुदायिक चिकित्सा विभागमा कार्यरत छन्।)