महिलाहरुमा विवाहपछि (यौन जीवनमा प्रवेश गरेपछि) केही स्वास्थ्य समस्याहरुको जोखिम बढ्न थाल्छ। यसमा आफनो कारणले मात्र नभएर यौन पार्टनरका कारण पनि रोग थपिन सक्छ । अर्को कुरा उमेर बढ्दै जाँदा र बच्चा भइसकेपछि पनि महिलामा केही स्वास्थ्य समस्याहरु थपिन थाल्छन । पाठेघरमा इन्फेक्सन हुने, सिस्ट पलाउने, सेताे पानी बग्ने, पाठेघरको मुखको क्यान्सर लगायतका महिलाका मुख्य समस्या हुन्। अझ पाठेघरको मुखको क्यान्सर त झनै डरलाग्दो रुपमा देखिएको छ । जबकी यो क्यान्सर मात्रै त्यस्तो क्यान्सर हो जुन हुने नहुने सम्भावना १० वर्ष अघि नै पत्ता लगाएर सोही अनुसार उपचार सावधानी अपनाउन सकिन्छ ।

पाठेघरमा हुने इन्फेक्सनको प्रमुख कारण सरसफाईमा ध्यान नदिनु हो । भविष्यमा हुने जोखिमबाट बच्न आफनो प्रजनन अंगको सरफाईमा महिलाले विशेष ध्यान दिन जरुरी हुन्छ । धेरै महिलाले आफनो भित्री वस्त्रमा त्यति ध्यान दिएको पाइँदैन । खासमा बाहिर लगाउने कपडामा भन्दा भित्र लगाउने अन्डरगार्मेन्टमा सावधानी अपनाउने र सफा राख्नुपर्ने हुन्छ । भित्री वस्त्र प्रत्येक दिन फेर्न नै पर्छ । यो छिटो फोहोर हुने हुँदा बाहिरको कपडा नफेरे पनि भित्रको चाहिं प्रत्येक दिन फेर्नेपर्छ । साथै सुती वा नबिझाउने खालका भित्री वस्त्रको छनोट गर्न जरुरी हुन्छ । जसले गर्दा चिलाउने वा एलर्जी हुने नहोस । कतिपय महिलाले भित्र देखिंदैन जे लगाए नि हुन्छ भनेको पाइन्छ । त्यसो गर्नु गलत हो । अर्को कुरा भित्री वस्त्रलाई धोएर घाममा नै सुकाउनुपर्छ । यसले गर्दा केही किटाणु भएमा नस्ट हुन्छन् । भित्री वस्त्र सफा नहुँदा र प्रजनन अंगको सरसफाईमा ध्यान नदिंदा इन्फेक्सन हुने मात्र होइन अनेक समस्या देखिन्छन् ।

नेपालमा पछिल्लो समय महिलाहरु केही सचेत त भएका छन् तर अझै पनि आफनो स्वास्थ्यमा खासै ख्याल नगर्ने र वेवास्ता गर्ने महिलाको संख्या ठूलो छ । जसले गर्दा सामान्य सावधानी अपनाउँदा बच्न सकिने समस्याबाट पनि महिलाहरु पीडित भएर आइरहेका हुन्छन्। एकथरी आफनो स्वास्थ्यको वास्ता गर्दैनन भने अर्को थरी बढी सचेत भएर पनि समस्या देखिन थालेको छ । शहरका केही महिला बढी सचेत भएर प्रजनन अंग सफा गर्न भित्री अंगमा अनेक केमिकल प्रयोग गरेर सफा गरेको पाइएको छ । यो अझ डरलाग्दो हुन्छ । खासमा महिलाले योनी सफा गर्नका लागि कुनै पनि केमिकल प्रयोग गर्नै पर्दैन । पानी पनि भित्र सम्म पुग्ने गरी प्रयोग गर्न हुँदैन । पानीमा भएको किटाणुले उल्टो संक्रमण गराउन सक्छ ।

छिटो विवाह गर्ने, छिटो यौन जीवनमा सक्रिय हुने, बढी बच्चा जन्माउने, एक भन्दा बढी यौन पार्टनर भएका महिलाहरुमा पाठेघरको संक्रमण तथा पाठेघरको मुखको क्यान्सर हुने सम्भावना अझ बढी हुने हुँदा यो समूहमा तपाइँ पर्नुहुन्छ भने अझ बढी सतर्क रहन जरुरी हुन्छ।

योसँगै पाठेघरको मुखको क्यान्सरकाबारेमा सबै महिला जानकार हुन जरुरी छ । यो त्यस्तो क्यान्सर हो जुन तपाइँलाई हुनसक्छ की सक्दैन भन्ने बारेमा १० वर्ष अघि नै पत्ता लगाउन सकिन्छ । अर्थात तपाइँ यो क्यान्सरको जोखिममा भए नभएको पहिल्यै पत्ता लाग्छ । यो बारेमा महिला आफै सक्रिय भएर जाँच गराउन सके भविष्यमा हुन सक्ने क्यान्सरबाट जोगिन सकिन्छ । एचपीभी नामक भाइरसको संक्रमणका कारण हुने यो क्यान्सर विरुद्ध भ्याक्सिन पनि उपलब्ध छ । सरकारले यो भ्याक्सिन दिन सुरु गरेको छ भने प्राइभेट स्वास्थ्य संस्थामा पनि यो भ्याक्सिन उपलब्ध छ । ९ देखि १४ वर्ष सम्मका किशोरीलाई यो भ्याक्सिन दिएमा उनीहरु पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जोखिमबाट टाढा रहन्छन। त्यसो त २६ वर्ष सम्मका महिलाले पनि यो भ्याक्सिन लगाउन सक्छन ।

पाठेघरमा हुने इन्फेक्सनको प्रमुख कारण सरसफाईमा ध्यान नदिनु हो । भविष्यमा हुने जोखिमबाट बच्न आफनो प्रजनन अंगको सरफाईमा महिलाले विशेष ध्यान दिन जरुरी हुन्छ । धेरै महिलाले आफनो भित्री वस्त्रमा त्यति ध्यान दिएको पाइँदैन । खासमा बाहिर लगाउने कपडामा भन्दा भित्र लगाउने अन्डरगार्मेन्टमा सावधानी अपनाउने र सफा राख्नुपर्ने हुन्छ । भित्री वस्त्र प्रत्येक दिन फेर्न नै पर्छ ।

छिटो विवाह गर्ने, छिटो यौन जीवनमा सक्रिय हुने, बढी बच्चा जन्माउने, एक भन्दा बढी यौन पार्टनर भएका महिलाहरुमा पाठेघरको संक्रमण तथा पाठेघरको मुखको क्यान्सर हुने सम्भावना अझ बढी हुने हुँदा यो समूहमा तपाइँ पर्नुहुन्छ भने अझ बढी सतर्क रहन जरुरी हुन्छ।

नेपालमा महिलाहरुले आफनो बारेमा भन्दा पनि परिवारको बच्चाको बारेमा पहिले सोच्ने कारणले पनि आफनो स्वास्थ्यलाई प्राथमिकतामा राखेको पाइँदैन । जसले गर्दा ठूलो क्षति नभएसम्म अस्पताल जाने, जाँच गर्ने भन्ने कमै मात्र पाइन्छ । तर सोच्न पर्ने कुरा के हो तपाइँ आफू स्वस्थ भए मात्र परिवारको बच्चाको स्वास्थ्यको ख्याल गर्न सक्नुहुन्छ । तपाइँ आफै अस्वस्थ भए तपाइँको परिवारको ख्याल कसले गर्छ त ? यो प्रश्न दिमागमा राखेर आफूले नियमित रुपमा कम्तीमा वर्षमा एकपटक पाठेघरको जाँच गर्ने, स्तन जाँच गर्ने, अन्य सुगर प्रेसर ठिक छ छैन हेर्ने गर्नैपर्छ । यति मात्र गर्न सकियो भने पनि कही भइहालेमा बेलैमा पत्ता लाग्छ भने नभए ढुक्क भएर बस्न सकिन्छ । यौन जीवनमा प्रवेश गरेका हरेक महिलाले पाठेघरमा हुनसक्ने समस्याकाबारेमा आफै सचेत हुँदै नियमित जाँच गरेमा भविष्यमा हुने ठूलो क्षति, आर्थिक भारबाट बच्न सकिन्छ । त्यसैले महिलाले परिवारका साथै आफनो स्वास्थ्यमा पनि ध्यान दिने बानी बसाल्न जरुरी छ ।

वरिष्ठ स्त्री तथा प्रसुती रोग विशेषज्ञ डा ज्योती अग्रवालसँग हेल्थ टिभी अनलाइनकी कल्पना आचार्यले गरेको कुराकानी :